Vuurtoreneiland is nog geen twee voetbalvelden groot. En ja, er staat een vuurtoren op, maar ook dat is maar een kleintje. Toch kwam er veel protest toen Rijkswaterstaat in 2004 de vuurtoren uitzette. Inmiddels brand het licht weer! Samen met Pampus en Fort Diemerdam verdedigde dit stipje in het IJmeer ooit de mond van het IJ en de hoofdstad tegen aanvallen over de Zuiderzee. Op het Vuurtoreneiland staat namelijk één van de 42 forten die samen de Stelling van Amsterdam vormen. Deze stelling is sinds 1996 UNESCO werelderfgoed: Vuurtoreneiland is een monument. Een vervallen monument weliswaar, maar daar wil Staatsbosbeheer in de toekomst verandering in brengen. Want op een monument moet je zuinig zijn. Vuurtoreneiland is een uniek monument van militaire en waterstaatkundige techniek . Maar door werking van weer en wind gaat de toestand van de halfondergrondse gebouwen steeds verder achteruit. Ze zijn verweerd, verzakt, gescheurd, lek en deels volgelopen met regenwater. Ze moeten aangepakt worden om verdere achteruitgang te voorkomen en het duurzaam te behouden voor de toekomst. Staatsbosbeheer werkt samen met DLG, provincie Noord-Holland en gemeente Amsterdam, stadsdeel Amsterdam-Noord aan plannen om het fort te kunnen behouden voor de toekomst, openbare toegankelijkheid te vergroten en de natuurwaarden te versterken. Op dit moment is het eiland niet openbaar toegankelijk een paar keer per jaar worden er bijzondere activiteiten voor publiek georganiseerd zoals het Grachtenfestival.
Natuur op het Vuurtoreneiland
Vuurtoreneiland is er niet alleen voor de natuurliefhebber, maar ook voor de natuur zelf. Het eiland is onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur, een verzameling van aaneengesloten natuurgebieden waardoorheen dieren veilig kunnen trekken. Zoals de ringslang die op het eiland voorkomt en er zijn eieren in broedhopen legt. Op de basaltblokken van de oever groeit het zeldzame achterlichtmos. Vuurtoreneiland ligt op een steenworp afstand van de polder IJdoorn, een afgesloten weidevogelgebied. Het ter compensatie van de woningbouw in IJburg, recent opgespoten zandlichaam Hoekelingsdam heeft een grote aantrekkingskracht op watervogels. Op het eiland verblijven dan ook vaak vogels zoals de Grutto en de Kluut.
Geschiedenis van het Vuurtoreneiland
Het Vuurtoreneiland, ook wel Fort Durgerdam of Batterij bij Durgerdam genoemd, speelde ooit een belangrijke rol in de verdediging van Amsterdam en het geleiden van de scheepvaart. Een overzicht:
1701 De burgemeester van Amsterdam laat voor de scheepvaart een stenen toren plaatsen op de uiterste punt van de polder: de Lantaarn van IJdoorn.
1809 Er komt een militaire post op Vuurtoreneiland.
1883 Vuurtoreneiland wordt deel van de Stelling van Amsterdam, een ring van 42 forten, dijken, dammen, sluizen en terreinen die onder water konden worden gezet. Aanleg van een grote ondergrondse bunker, het bomvrije huis.
1889 Aanleg van vier munitiebunkers en drie geschutsplatformen, om Amsterdam buiten het bereik van vijandelijk kanonvuur te houden.
1893 De stenen vuurtoren wordt vervangen door de opengewerkte gietijzeren vuurtoren die er nu nog staat.
1951 Bouw van een nieuwe lichtwachterswoning, de oude was tijdens WOII beschadigd.
1959 Het Fort Durgerdam is officieel geen vestingwerk meer.
1996 De stelling van Amsterdam wordt opgenomen in de lijst van het werelderfgoed en nationaal
Landschap van de UNESCO.
2004 Rijkswaterstaat dooft het licht in de vuurtoren.
2005 Na protesten van de (plezier)vaart wordt de vuurtoren weer in werking gesteld.
2008 Staatsbosbeheer koopt Vuurtoreneiland van Rijkswaterstaat
Wonen en werken op Vuurtoreneiland
Tussen 1826 en september 2003 werd de functie van vuurtorenwachter in Durgerdam uitgeoefend door verschillende generaties van de familie Engel. Over Dirk Engel, die van vissers de bijnaam 'Engelbewaarder van het IJsselmeer' krijgt, verschijnen in de jaren vijftig diverse verhalen in kranten, met koppen als 'Bij hoogwater zit je gevangen op het vuurtoreneiland' en 'Een eenzame Amsterdammer'. Dirk overlijdt plotseling in 1961. Tot de meerderjarigheid van hun zoon heeft Dirks vrouw dan drie jaar lang de touwtjes in handen. Van 1964 tot en met 31 augustus 2003 zwaaide de vierde Jan Engel de scepter over het eiland. Een zoon of dochter die hem kan opvolgen, had hij niet. Bij zijn pensionering op 31 augustus 2003 kwam er een eind aan de dynastie van 'engelbewaarders'. Door de automatisering van de vuurtoren stierf het eeuwenoude beroep uit.
Vuurtoreneiland
